Народная творчасць

Развіццё і падтрымка народнай творчасці засноўваецца на прынцыпах, якія выкладзены ў Кодэксе Рэспублікі Беларусь аб культуры, а менавіта, прыярытэт развіцця беларускай нацыянальнай культуры і прызнанне беларускай мовы адным з фактараў фарміравання нацыянальнага менталітэту; адраджэнне, захаванне і развіццё нацыянальных культурных традыцый; зберажэнне і памнажэнне гісторыка-культурнай і археалагічнай спадчыны; свабода творчай дзейнасці; узаемадзеянне беларускай нацыянальнай культуры з культурамi iншых народаў i яе iнтэграцыя ў сусветную культуру (арт. 2) і інш.

Народная творчасць (фальклор, народныя музыка, танец, дойлідства, дэкаратыўна-прыкладное мастацтва, аматарскае мастацтва і інш.) праяўляецца ў розных відах сацыяльна-культурнай, навуковай, метадычнай дзейнасці ўстаноў культуры.

У апошнія гады наглядаецца адмоўная дынаміка па колькасці аматарскіх аб’яднанняў, некаторае падзенне цікавасці да ўдзелу ў аматарскіх калектывах насельніцтва. Гэтым тэндэнцыям маецца вытлумачэнне – скарачэнне сеткі клубных устаноў, а таксама такая з’ява як змена пераваг насельніцтва ў форме правядзення вольнага часу (усё больш людзей аддаюць перавагу “сацыяльным сеткам”).

Непрафесійныя (аматарскія) калектывы мастацкай творчасці па стану на 1 чэрвеня 2018 года прадстаўлены 20 324 фарміраваннямі, якія дзейнічаюць пры клубных арганізацыях Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь (13 252), ва ўстановах агульнай сярэдняй і вышэйшай адукацыі, прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі, установах дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь (6 462), прафсаюзных і ведамасных установах Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі (610). Прычым, у клубных арганізацыях Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь такіх калектываў знаходзіцца больш за 65% ад агульнай колькасці. За пяць гадоў, з 2013 года, сетка усіх непрафесійных калектываў скарацілася ў Беларусі на 16, 6%. У той жа час іх прафесійная якасць значна ўзрасла. За пяць гадоў з’явіліся новыя «Заслужаныя аматарскіх калектывы Рэспублікі Беларусь» (усяго 109, павелічэнне на 9% у параўнанні з 2013 г.), некаторыя перайшлі на прафесійную дзейнасць. Па стане на чэрвень месяц 2018 года стала 3 265 калектываў з найменнямі «народны» («узорны»), было – 2 958.

Гэта досыць добры творчы патэнцыял, які адыгрывае вялікую ролю ў культурным жыцці краіны, штогод годна прадстаўляючы яе на міжнародным узроўні. Калектывы мастацкай творчасці складаюць аснову культуры раёнаў і, у прыватнасці, сельскай мясцовасці.

Табліца 1. Колькасць клубных фарміраванняў

№ п/п	Паказчык		2013 г.	2014 г.	2015 г.	2016 г.	2017 г.	на 01.06.18
1.	Колькасць клубных фарміраванняў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	1303	1226	994	1089	919	877
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	11583	11569	11810	11934	12452	11065
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	24594	23096	22708	21844	21044	20506
		Усяго	*37480*	*25891*	*35512*	*34867*	*34415*	*324448*
1.1.	Колькасць непрафесій-ных (аматарскіх) калек-тываў мастацкай творчасці, з іх:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	827	789	662	735	627	610
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	5948	6116	6269	6520	6651	6462
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	17594	15100	15470	14926	13960	13252
		Усяго	*24369*	*22005*	*22401*	*22181*	*21238*	*20324*
1.1.1.	Колькасць непрафесій-ных (аматарскіх) калек-тываў мастацкай творчасці са званнем “Заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь”	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	22	22	22	22	24	24
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	18	19	19	20	24	22
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	60	58	59	64	63	63
		Усяго	*100*	99	*100*	*106*	*111*	*109*
1.1.2.	Колькасць непрафесій-ных (аматарскіх) калек-тываў мастацкай творчасці з найменнем “народны” (“узорны”)	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	185	183	186	179	173	164
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	687	688	733	742	755	885
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2086	2131	2160	2183	2220	2216
		Усяго	*2958*	*3002*	*3079*	*3104*	*3148*	*3265*
1.1.3.	Колькасць аўтэнтычных (фальклорных) калектываў мастацкай творчасці	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	1	1
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	–	–	–	–	–	–
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	211	196	178	164	131	153
		Усяго	*211*	*196*	*178*	*164*	*132*	*154*

Табліца 2. Колькасць удзельнікаў клубных фарміраванняў

№ п/п	Паказчык		2013 г.	2014 г.	2015 г.	2016 г.	2017 г.	на 01.06.18
1.	Колькасць удзельнікаў клубных фарміраванняў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	52023	46589	42244	42173	39609	38577
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	194172	194170	200903	206786	217210	186271
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	262977	243124	237139	226497	216434	208888
		Всего	*509172*	*483883*	*480286*	*475456*	*473253*	*433736*
1.1.	Колькасць удзельнікаў непрафесійных (аматарскіх) калектываў мастацкай, з іх:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	16875	15687	14260	13942	13261	12827
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	112232	116486	120820	127484	119197	112457
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	168221	154281	147624	140209	131018	123965
		Усяго	*297328*	*286454*	*282704*	*281635*	*263476*	*249249*
1.1.1.	Колькасць удзельнікаў непрафесійных (аматарскіх) калек-тываў мастацкай са званнем “Заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь”	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	1430	1424	1441	1526	1668	1417
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	2608	2633	2662	3033	3014	2605
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	1620	1761	1848	2092	2155	2191
		Усяго	*5658*	*5818*	*5951*	*6651*	*6837*	*6213*
1.1.2.	Колькасць удзельнікаў непрафесійных (аматарскіх) калектываў мастацкай з найменнем “народны” (“узорны”)	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	5868	5662	5450	5916	5280	5178
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	28877	29673	29838	31545	31724	28429
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	36119	36262	36960	36966	37144	36656
		Усяго	*70864*	*71597*	*72248*	*74427*	*74148*	*70263*
1.1.3.	Колькасць удзельнікаў аўтэнтычных (фальклорных) калектываў мастацкай творчасці	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	–	–	–	–	8	8
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	–	–	–	–	–	–
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	1884	1691	1572	1460	1273	1381
		Усяго	*1884*	*1691*	*1572*	*1460*	*1281*	*1389*

У рэспубліцы творчымі калектывамі ў 2017 годзе праведзена больш як 640 тысяч культурных мерапрыемстваў і гэта ўсё ж менш на 1,3%, чым ў 2016, адпаведна зніжаецца і колькасць мерапрыемстваў на платнай аснове, амаль на 2%.

Табліца 3. Колькасць культурных мерапрыемстваў

№ п/п	Паказчык		2013 г.	2014 г.	2015 г.	2016 г.	2017 г.	на 01.06.18
1.	Колькасць культурных мерапрыемстваў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	29618	27505	27906	26168	28108	11450
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	28000	28977	30432	42691	34300	24578
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	625528	574370	568642	580106	578224	192798
		Усяго	*683146*	*630852*	*626980*	*648965*	*640632*	*228826*
1.1.	Колькасць культурных мерапрыемстваў, якія арганізаваны клубнымі фарміраваннямі, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	12527	12949	13464	14206	14749	10915
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	378713	361106	360885	373037	371655	127387
		Усяго	*391240*	*374055*	*374349*	*287243*	*286404*	*138302*
1.1.1.	на платнай аснове	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	9044	9984	8637	8241	7916	2789
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	756	804	853	949	941	708
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	173690	150899	139110	134796	132829	40780
		Усяго	*183490*	*161687*	*148600*	*143986*	*141686*	*44277*
1.2.	Колькасць культурных мерапрыемстваў з удзелам клубных фарміраванняў	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	15957	16675	17131	19176	20135	14767
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	437205	423953	418906	430057	430009	146668
		Усяго	*453162*	*440628*	*436037*	*449233*	*450144*	*161435*

Праяўляецца стабільнасць у развіцці музычна-інструментальных (павелічэнне іх колькасці 11,5% у параўнанні з мінулым годам) і нават цыркавых калектываў, якіх у нас амаль увесь час 50. Але існуе праблема развіцця аматарскіх духавых аркестраў.

Выклікае занепакоенасць стан харэаграфічнага жанру, які развіваецца нераўнамерна і ў асноўным трымаецца на энтузіязме выключных спецыялістаў. Сёння ў рэспубліцы дзейнічае 2 969 танцавальных калектываў, сярод якіх 2 448 дзіцячых, колькасць якіх паступова памяншаецца. Вядома, не могуць не радаваць поспехі 34 харэаграфічных і вакальна-харэаграфічных «Заслужаных аматарскіх калектываў Рэспублікі Беларусь», але іх магло быць і больш. Адчуваецца, асабліва ў сельскай мясцовасці, недастатковасць падрыхтаваных харэографаў. Вялікая ўвага надаецца народнаму танцу, этнавыхаванню на адзіным рэспубліканскім дзіцячым фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня», які ў чэрвені 2018 года паспяхова прайшоў у Акцябрску Гомельскай вобласці і якому споўнілася 20 гадоў.

Варта звярнуць увагу на захаванне і развіццё творчых калектываў традыцыйнай накіраванасці. Бачыцца натуральнае змяншэнне колькасці аўтэнтычных фальклорных груп, але і не павялічваецца колькасць фальклорных аматарскіх, вакальна-харавых, тэатральных калектываў, а таксама якія працуюць у жанрах выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва: за пяць гадоў вакальна-харавых зменшылася амаль 25%, фальклорных – больш чым на 21%, тэатральных – на 20,65%, якія працуюць у жанрах выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва – на больш за 15%.

Выключэнне складаюць асобныя праявы павелічэння колькасці тэатральных калектываў ва ўстановах Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь і дзіцячых фальклорных у арганізацыях Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, але на агульны стан асаблівага ўплыву яны не аказваюць.

З’явілася праблема існавання аўтэнтычных калектываў, якія змяняюць свой жанр, пераходзяць у калектывы са стылізаванай манерай выканання, папаўняючы шэраг аматарскіх фальклорных калектываў.

Табліца 4. Колькасць непрафесійных (аматарскіх) калектываў мастацкай творчасці па жанрах мастацтва і катэгорыях удзельнікаў

№ п/п	Паказчык		2013 г.	2014 г.	2015 г.	2016 г.	2017 г.	01.06.2018
1.	Колькасць вакальна-харавых калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	264	265	242	242	213	215
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	1029	1010	1026	1066	1249	1135
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	6187	5762	5519	5228	4786	4277
		Усяго	*7480*	*7037*	*6787*	*6536*	*6248*	*5627*
1.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	50	60	55	52	45	42
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	928	910	926	974	1053	1016
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2497	2337	2019	2082	2014	1772
		Усяго	*3475*	*3307*	*3000*	*3108*	*3112*	*2830*
1.2.	ветэранскіх	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	6	6	7	7	7	7
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	266	274	241	246	258	249
		Усяго	*272*	*280*	*248*	*253*	*265*	*256*
1.3.	асоб з абмежаванымі магчымасцямі	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	5	6	6	6	6	5
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	–	–	–	1	1	1
		Усяго	5	6	6	7	7	6
2.	Колькасць музыкальна-інструментальных калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	83	70	56	66	46	42
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	472	473	476	496	508	506
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	625	613	595	543	518	647
		Усяго	*1180*	*1156*	*1127*	*1105*	*1072*	*1195*
2.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	12	11	8	23	7	6
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	420	430	430	449	462	462
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	203	204	193	173	154	278
		Усяго	*635*	*645*	*631*	*645*	*627*	*746*
2.2.	ветэранскіх	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	4	4	5	5	5	5
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	6	6	6	7	6	6
		Усяго	10	10	11	12	11	11
2.3.	асоб з абмежаванымі магчымасцямі	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	2	3	3	1	1	2
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	–	–	–	–	–	–
		Усяго	2	3	3	1	1	2
3.	Колькасць харэаграфічных калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	247	231	222	223	221	214
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	927	962	1004	1037	1104	1060
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	1922	1787	1814	1774	1692	1695
		Усяго	*3096*	*2980*	*3040*	*3034*	*3017*	*2969*
3.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	136	120	137	136	142	135
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	844	874	914	942	988	946
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	1579	1442	1487	1471	1415	1367
		Усяго	*2559*	*2436*	*2538*	*2549*	*2545*	*2448*
4.	Колькасць тэатральных калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	93	82	70	81	58	59
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	443	465	494	514	520	529
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2549	2561	2387	2236	2082	1860
		Усяго	*3085*	*3108*	*2951*	*2831*	*2660*	*2448*
4.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	28	30	26	40	25	18
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	397	392	428	451	467	485
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	1820	1617	1495	1393	1313	1160
		Усяго	*2245*	*2039*	*1949*	*1884*	*1805*	*1663*
4.2.	ветэранскіх	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	1	1	1	1	1	1
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	25	38	31	27	19	18
		Усяго	26	39	32	28	20	19
4.3.	асоб з абмежаванымі магчымасцямі	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	1	–	–	–	1	1
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	–	–	–	–	–	–
		Усяго	1	–	–	–	1	1
5.	Колькасць цыркавых калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	11	9
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	5	5	5	7	7	7
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	19	21	30	30	32	32
		Усяго	24	26	35	37	50	48
5.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	9	7
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	3	4	4	5	5	4
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	19	21	28	28	29	29
		Усяго	22	25	32	33	43	40
6.	Колькасць фальклорных калектываў, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	5	7
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	182	158	154	167	166	151
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	864	856	780	722	676	666
		Усяго	*1046*	*1014*	*934*	*889*	*847*	*824*
6.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	–	–
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	171	145	138	150	152	139
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	292	347	317	298	302	295
		Усяго	*463*	*492*	*455*	*448*	*454*	*434*
6.2.	ветэранскіх	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	–	–	–	1	1	1
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	75	60	54	50	47	47
		Усяго	75	60	54	51	48	48
6.3.	асоб з абмежаванымі магчымасцямі	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	–	–	–	1	1	1
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь
		Усяго	–	–	–	1	1	1
7.	Колькасць калектываў, якія працуюць у жанрах выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, у т.л.:	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	63	61	34	57	31	33
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	2253	2356	2306	2438	2503	2194
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2628	2499	2429	2305	2283	1952
		Усяго	*4944*	*4916*	*4769*	*4800*	*4817*	*4179*
7.1.	дзіцячых	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	46	42	19	39	22	18
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	2174	2277	2209	2351	2416	2103
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2348	2253	2168	2048	2020	1711
		Усяго	*4568*	*4572*	*4396*	*4438*	*4458*	*3832*
7.2.	ветэранскіх	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	–	–	–	–	–	–
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	10	9	17	18	19	17
		Усяго	10	9	17	18	19	17
7.3.	асоб з абмежаванымі магчымасцямі	Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі	*	*	*	*	*	*
		Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь	67	69	70	80	81	66
		Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь	2	2	2	2	4	4
		Усяго	69	71	72	82	85	70
8	Колькасць каллектываў, якія працуюць у літа-ратурным жанры, у т.л.:	Сярэднія	1	1	1	1	1	1
8.1	дзіцячых і маладзёжных	Сярэднія	1	1	1	1	1	1
9	Колькасць калектываў, якія працуюць у гумарыстычным жанры:	Сярэднія	1	1	1	1	1	1
9.1	маладзёжных	Сярэднія	1	1	1	1	1	1
		Усяго	4	4	4	4	4	4

* няма справаздачнасці.

Народныя майстры Беларусі (16 загрузак)

Інфармацыя аб развіцці народнай творчасці (17 загрузак)

Народная творчасць

Народная творчасць

№ п/п

Паказчык

2013 г.

2014 г.

2015 г.

2016 г.

2017 г.

на 01.06.18

№ п/п

Паказчык

2013 г.

2014 г.

2015 г.

2016 г.

2017 г.

на 01.06.18

№ п/п

Паказчык

2013 г.

2014 г.

2015 г.

2016 г.

2017 г.

на 01.06.18

№ п/п

Паказчык

2013 г.

2014 г.

2015 г.

2016 г.

2017 г.

01.06.2018